Prawa pacjenta - niezbędnik fizjoterapeuty

Każdy pacjent coraz lepiej orientuje się w swoich prawach. Ty, wykonując zawód fizjoterapeuty, powinieneś znać je na wylot. Niestety nie wszyscy podchodzą do tematu z należytą uwagą. Efektem ignorancji w tym zakresie są liczne zgłoszenia przyjmowane przez Biuro Rzecznika Praw Pacjenta. W 2016 roku było ich niespełna siedemdziesiąt tysięcy.

Wiemy, że zdecydowana większość spraw nie wynika ze złej woli osoby wykonującej zawód medyczny. Są one co najwyżej efektem przeoczenia albo niewiedzy. Prawa pacjenta są spisane w rozlicznych ustawach i rozporządzeniach. Ciężko jest wymagać od kogokolwiek, żeby po wielu godzinach spędzonych w gabinecie, znajdował jeszcze czas na czytanie przepisów. W dzisiejszym artykule wychodzimy temu problemowi naprzeciw i prezentujemy krótki przewodnik po najważniejszych prawach pacjenta.

Prawo do uzyskania świadczeń zgodnych z aktualnym stanem wiedzy medycznej

Kluczowe dla zrozumienia tego zapisu jest zapoznanie się z określeniem medycyny opartej na dowodach (Evidence Based Medicine). Jest to termin stanowiący pomost pomiędzy badaniami naukowymi i praktyką terapeutyczną. W ogólnym ujęciu stanowi zbiór standardów wykorzystania aktualnej, zweryfikowanej wiedzy naukowej w praktyce klinicznej.

Nie bez przyczyn panuje pogląd, że metody rehabilitacyjne powinny być tak samo przebadane i wiarygodne, jak np. interwencje chirurgiczne czy terapie lekowe. Podejście oparte na EBM wprowadza konieczność ciągłego podnoszenia Twoich kwalifikacji i doskonalenia warsztatu. Twój pacjent powinien otrzymać świadczenia oparte na zweryfikowanych metodach i zgodne z najnowszymi wytycznymi.

Prawo do informacji

Pacjent, który ukończył 16 lat, ma prawo do uzyskania od Ciebie przystępnej informacji o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i terapeutycznych. Powinieneś za każdym razem dokładnie wyjaśnić pacjentowi, na czym będą polegały badania i zabiegi oraz udzielić informacji o dających się przewidzieć następstwach medycznych rekomendowanych działań. Pacjent ma natomiast pełne prawo domagać się dodatkowych wyjaśnień do momentu, w którym w pełni nie zrozumie wszystkich zagadnień. Bądź więc cierpliwy i staraj się używać języka, który będzie dostosowany do poziomu wiedzy medycznej Twojego odbiorcy.

Powinieneś również dopytać pacjenta, czy chciałby wskazać jakąkolwiek osobę upoważnioną do otrzymywania informacji o stanie zdrowia. Naturalnie, pacjent małoletni nie musi upoważniać w tym zakresie swoich rodziców. Takie prawo przysługuje im automatycznie.

Pacjent może również żądać, abyś nie przekazywał mu pewnych informacji na temat jego zdrowia. Jeśli tylko wyrazi taką wolę, musisz absolutnie ją uszanować – niezależnie od pozostałych okoliczności. Problem dotyczy głównie wyników badań diagnostycznych.

Prawo do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń

Po uzyskaniu od Ciebie pełnej informacji o stanie zdrowia i proponowanym leczeniu pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń lub odmowy wyrażenia takiej zgody. Decyzję za pacjenta przed ukończeniem 16 roku życia podejmują w tym zakresie opiekunowie prawni.

Zgoda może być ustna, pisemna albo wyrażona poprzez takie zachowanie, które nie budzi wątpliwości co do podjętej decyzji. Pisemna zgoda jest wymagana w przypadku zastosowania metody leczenia lub diagnostyki stwarzającej podwyższone ryzyko mające wpływ na stan zdrowia lub życia pacjenta.

Prawo do tajemnicy informacji

Każdy pacjent ma prawo do utrzymywania w tajemnicy informacji uzyskanych przez osoby wykonujące zawód medyczny w związku z udzielaniem mu świadczeń. Tajemnica obejmuje wszystkie informacje dotyczące stanu zdrowia, rozpoznania, przebiegu leczenia, jak również przebiegu życia prywatnego, rodzinnego i zawodowego. Informacje te muszą być traktowane jako poufne i nie mogą zostać ujawnione nawet po śmierci pacjenta.

Bez zgody pacjenta możesz ujawnić informacje o jego zdrowiu wyłącznie, gdy:

• zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych informacji związanych z udzielaniem Ci świadczeń zdrowotnych innym osobom wykonującym zawód medyczny, uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń,
• zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta albo życia lub zdrowia innych osób,
• tak stanowią przepisy odrębnych ustaw,
• uzyskiwane są one do postępowania przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych i sądami.

Prawo do poszanowania godności i intymności  

Pacjent ma prawo do poszanowania godności i intymności podczas otrzymywanych świadczeń zdrowotnych, W związku z tym, w trakcie udzielania pomocy powinny być obecne jedynie osobne niezbędne ze względu na rodzaj świadczenia. Zadbaj o to, aby do Twojego gabinetu, w trakcie wizyty, nie wszedł nikt niepowołany. Unikaj zadawania pytań osobistych w obecności innych pacjentów.

Uważaj na słowa i nie pozwalaj sobie na śmiałe żarty. Nieposzanowaniem godności pacjenta może być np. dobitne skomentowanie jego niezdrowego stylu życia, wyglądu czy uprzedzeń. Naturalnie, masz pełne prawo do wyrażenie swojej medycznej opinii, pod warunkiem, że jest ona fachowym, obiektywnym stwierdzeniem, nie zaś osobistą uszczypliwością czy jawnym spoufalaniem.

Przy pacjencie podczas udzielania świadczeń może być obecna bliska osoba. Masz prawo wyprosić ją jedynie z uwagi na zagrożenie epidemiologiczne albo bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta. Pamiętaj koniecznie odnotować taką odmowę, wraz z uzasadnieniem, w dokumentacji medycznej.

Prawo do dokumentacji medycznej

Dostęp do dokumentacji medycznej jest podstawowym prawem każdego pacjenta, jego ustawowego opiekuna (w przypadku osób małoletnich) i osoby upoważnionej. Na dzień dzisiejszy pacjent ma prawo do wyboru formy udostępnienia dokumentacji medycznej. Prawo daje pięć różnych możliwości:

• wgląd w oryginały dokumentacji w miejscu udzielenia świadczeń – Twoim gabinecie,
• poprzez sporządzenie odpisu, kopii lub wydruku,
• poprzez wydanie oryginału za pokwitowaniem odbioru, z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu, jeżeli uprawniony organ żąda oryginałów tej dokumentacji,
• za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej,
• na cyfrowym nośniku danych.

Pamiętaj, że od 11 maja 2017 roku masz nowy obowiązek związany z udostępnianiem dokumentacji medycznej. Każdy fakt przekazania danych pacjentowi lub innemu podmiotowi uprawnionemu musi być skrupulatnie odnotowywany. Taki spis należy zachować na wypadek ewentualnej kontroli.